Zakażenie układu moczowego- holistyczne metody zapobiegania

Zakażenie układu moczowego(ZUM) powstaje w wyniku zainfekowania bakteriami spoza środowiska dróg moczowych lub patologicznego rozrostu bakterii obecnych naturalnie w moczu u osób stosujących samocewnikowanie. Może powodować ból, pieczenie podczas cewnikowania, dyskomfort, trudności w opróżnianiu pęcherza, ból w podbrzuszu lub okolicy lędźwiowej, a nawet gorączkę, dreszcze, czy wzmożenie spastyczności kończyn. Aby go uniknąć lub zminimalizować jego występowanie należy pamiętać o kilku aspektach takich jak higiena samego procesu wprowadzania cewnika, odpowiednia dieta, ilość wypijanej wody, ale również o takim czynniku jak pozycja samego cewnikowania oraz atmosfera, w jakiej ono przebiega.  W tym artykule przez te wszystkie wymiary przeprowadzą Państwa mgr psychologii Nina Kozłowska oraz pielęgniarka z wieloletnim doświadczeń z pacjentami po urazach oraz z trudnościami urologicznymi Emilia Kotarska.

Atmosfera:

Cewnikowanie wymaga szczególnej troski o brak pośpiechu i ustaloną wcześniej rutynę. Powinno być przeprowadzane regularnie, a czynność ta nie powinna być odkładana na ostatnią chwilę przed wyjściem z domu czy nerwowo włączana do przepełnionego grafiku dnia. Pamiętaj, aby dać sobie więcej czasu niż teoretycznie potrzebujesz, na wypadek, gdyby wystąpiły jakieś komplikacje, szczególnie, że mięśnie ujścia cewki moczowej, zwieracz i wypieracz są wrażliwe na stresujące lub zagrażające sytuacje. W konsekwencji, może dojść do trudności z wprowadzeniem, wyjęciem cewnika lub braku ciągłości przepływu moczu, co może prowadzić do jego zatrzymania, a w konsekwencji powodować ZUM.

Zapewnij sobie spokój i intymność. Przeprowadzenie cewnikowania może być utrudnione, jeśli w międzyczasie będziesz musiał/ musiała pamiętać o tym, żeby wyłączyć gotujący się obiad, pozostali domownicy będą w tym czasie zwracać się do Ciebie ze swoimi sprawami, a zza okna będą dochodziły nieprzyjemne hałasy. Potraktuj cewnikowanie jako czas tylko dla siebie – uprzedź domowników, aby Ci nie przeszkadzali, zamknij okno, znajdź wygodną pozycję, a w tle możesz włączyć ulubioną muzykę lub zapalić zapachową świecę. Być może nie będziesz w stanie zapewnić sobie takich warunków przy każdym cewnikowaniu, ale spróbuj wyrabiać ten nawyk małymi krokami np. raz dziennie lub kilka razy w tygodniu.

Odpowiednia pozycja ma znaczenie. Właściwe ułożenie ciała podczas zabiegu cewnikowania pozwala na komfortowe i efekywne opróżnienie pęcherza moczowego zapobiegając zaleganiu moczu. Przyjecie jej podczas zabiegu, zmniejsza ryzyko urazów i zakażeń układu moczowego.

Rada pielęgniarki:

Dla kobiet: Najbardziej komfortowa pozycja: siedząca na toalecie lub półleżąca na łóżku, krześle bądź fotelu.

Dlaczego?

• Lepsza kontrola nad polem cewnikowania i możliwość użycia lusterka.
• Zmniejsza ryzyko kontaktu cewnika z okolicą odbytu i skóry, co ogranicza przeniesienie bakterii.
• Wskazówka: przed wprowadzeniem cewnika rozchyl wargi sromowe, aby utrzymać czystość.

Dla mężczyzn: Najbezpieczniejsza pozycja: stojąca lub siedząca na toalecie, z tułowiem wyprostowanym.

Dlaczego?

• Naturalne wyprostowanie cewki moczowej ułatwia wprowadzenie cewnika i zmniejsza ryzyko mikrourazów.
• Siedzenie na toalecie dodatkowo redukuje ryzyko kontaktu cewnika z otoczeniem.
• Wskazówka: przy wprowadzaniu cewnika należy unieść prącie pod kątem prostym do brzucha.

Higiena podczas cewnikowania:

Sprawą absolutnie nadrzędną będzie przeprowadzenie procesu cewnikowania w sposób bezpieczny dla organizmu. Najlepiej w tym przypadku sprawdzą się cewniki jednorazowe gotowe do użytku tj. takie, których nie ma konieczności powlekania dodatkowymi substancjami poślizgowymi. Dobrze jest przygotować sobie wszystkie potrzebne rzeczy jak cewnik, worek na zużyty cewnik oraz płyn dezynfekujący lub specjalne chusteczki do oczyszczenia cewki moczowej. Niewskazanymi produktami będzie spirytus salicylowy czy woda utleniona, które nie są do tego przeznaczone i mogą podrażniać błony śluzowe. Należy pamiętać o dokładnym umyciu rąk wodą z mydłem oraz niedotykaniu powierzchni cewnika, która zostanie wprowadzona do cewki.

Rada Pielęgniarki:

Układ moczowy kobiety ma krótszą cewkę niż u mężczyzny, co zwiększa ryzyko infekcji – dlatego kobiety powinny zwracać szczególną uwagę na higienę okolic intymnych przed i po cewnikowaniu, a mężczyźni powinni dbać o dokładne oczyszczenie ujścia cewki ze względu na jej większą długość. Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia układu moczowego, należy zawsze stosować jałowy sprzęt, utrzymywać ręce w czystości oraz unikać niepotrzebnego dotykania cewnika.

Odpowiedni sprzęt z powłoką hydrofilową:

Trudności z wprowadzaniem cewnika mogą wynikać również z właściwości aplikowanego sprzętu. Preferowanym wyborem, będzie sprzęt zapewniający trwałą gładkość i nawilżenie nie tylko podczas wprowadzania cewnika, ale również podczas jego wyjmowania. Dzięki temu unikniesz bólu i dyskomfortu, a ryzyko mikro uszkodzeń mechanicznych wewnątrz cewki i pęcherza moczowego zmniejszy się. Trwała powłoka hydrofilowa i odpowiednia sztywność cewnika ułatwią jego wprowadzenie do cewki moczowej. Dzięki temu unikniesz niepotrzebnego dotykania powierzchni cewnika i zmniejszysz ryzyko wprowadzania drobnoustrojów powodujących zakażenie układu moczowego.

Współzależność pracy jelit i układu moczowego

Z pewnością wielokrotnie słyszałeś/ słyszałaś o tym, jak ogromne znaczenie dla zdrowia urologicznego ma ilość wypijanej wody oraz płynów w ogóle. Mniej oczywistym faktem jest informacja, jak istotną rolę stanowią wypijane płyny w kontekście prawidłowej pracy jelit. Zadbanie o zbilansowaną dietę bogatą w błonnik i składniki wspierające mikrobiom jelita grubego uchroni przed zaparciami, które często współwystępują z zatrzymaniem moczu. W celu osiągnięcia najbardziej zadawalających efektów, te dwa układy – moczowy i trawienny – powinny być traktowane z podobną dbałością. Oprócz zbilansowanych posiłków i nawodnienia, w Twojej codzienności niezbędny będzie również regularny ruch o umiarkowanym natężeniu. Wprowadzając zdrowsze nawyki pomyśl o jedzeniu sezonowych owoców i warzyw, zaopatrz się w wygodną butelkę na wodę, którą zawsze będziesz miał/ miała pod ręką i zaplanuj 3-4 aktywności sportowe w tygodniu trwające po minimum 30 minut. W przypadku trudności z wypróżnieniem koniecznie skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu, by uniknąć potencjalnego zastoju moczu w pęcherzu.

Na zakończenie warto podkreślić, że profilaktyka ZUM u osób stosujących samocewnikowanie nie opiera się wyłącznie na jednorazowych działaniach, ale na codziennych, konsekwentnie utrwalanych nawykach. Dbanie o higienę, odpowiednie warunki i atmosferę podczas cewnikowania, właściwy dobór sprzętu, a także troska o dietę, nawodnienie i pracę jelit tworzą spójny system ochrony zdrowia. To właśnie suma drobnych czynności – takich jak dokładne mycie rąk, wybór komfortowej pozycji czy zadbanie o spokojne otoczenie – pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko zakażeń i poprawić jakość życia. Pamiętaj, że świadome podejście do cewnikowania jest nie tylko formą profilaktyki, ale także wyrazem troski o własne samopoczucie i komfort codziennego funkcjonowania.